Het Verenigd Koninkrijk kampt momenteel met politieke onrust, wat de toch al moeilijke economische situatie verergert (Coface voorspelt een daling van 1% van het BBP van het VK in 2023).
Een verrassend ontslag
De recente verrassende ontslagname van de Eerste Minister van Schotland komt bovenop discussies geleid door de Britse Premier betreffende de toekomst van het Noord-Ierland Protocol, het handelsakkoord dat momenteel betekent dat Noord-Ierland deel blijft uitmaken van de Europese Unie (EU) Eenheidsmarkt.
Spanningen over het Noord-Ierland Protocol hadden al geleid tot parlementaire verkiezingen in Noord-Ierland in mei 2022, nadat de toenmalige Premier Paul Givan ontslag nam uit protest. Givan maakt deel uit van de Democratic Unionist Party (DUP). De verkiezing resulteerde in Sinn Féin, een linksgeoriënteerde partij die de Ierse eenmaking steunt, als de grootste partij in Noord-Ierland. Sindsdien boycot de DUP de Vergadering, wat de zelfbestuur van Noord-Ierland belemmert.
Rishi Sunak, de Britse Premier, heeft de oplossing van het Noord-Ierland protocol bovenaan zijn politieke prioriteiten gezet, zoals geïllustreerd door zijn recente bezoek aan Noord-Ierland.
In Schotland staat de pro-onafhankelijkheid Eerste Minister Nicola Sturgeon (van de Scottish National Party, SNP) al maandenlang onder aanzienlijke politieke druk, vooral nadat het Britse Hooggerechtshof oordeelde dat een referendum over Schotse onafhankelijkheid buiten de bevoegdheden van het Schotse Parlement valt, wat betekent dat het een overeenkomst met het Britse Parlement nodig zou hebben. Deze druk, gecombineerd met andere politieke moeilijkheden, leidde tot haar beslissing om af te treden. Een interne verkiezing om haar opvolger te kiezen zal plaatsvinden in maart 2023.
Politieke onzekerheden kunnen uiteindelijk voordelig blijken te zijn voor de eenheid van het koninkrijk
Hoewel is opgemerkt dat nationalisme - Schotse onafhankelijkheid en Ierse eenmaking - groeit in het Verenigd Koninkrijk na de Brexit, tonen peilingen nog steeds aan dat Schotland verdeeld blijft over dit onderwerp, en Noord-Ierland nog steeds voorstander is van het blijven in het Verenigd Koninkrijk. Zonder een duidelijke meerderheid zijn referenda op korte termijn onwaarschijnlijk. Recente gebeurtenissen kunnen helpen om het evenwicht te verschuiven en nationalistische neigingen te verzwakken: een hervormd Noord-Ierland Protocol kan meer aanvaardbaar zijn voor beide politieke kampen in Noord-Ierland. De komst van een nieuwe SNP-leider in Schotland zou ook kunnen helpen om de politieke impasse te doorbreken. De huidige favorieten, Kate Forbes en Humza Yousaf, hebben een gematigde houding ten opzichte van onafhankelijkheid en lijken niet de idee van een de facto referendum te steunen.
Met Ursula von der Leyen en Rishi Sunak die vandaag, 27 februari, het Protocol bespreken, wordt aangenomen dat er snel vooruitgang wordt geboekt en, symbolisch gezien, kan het voor 7 april, Goede Vrijdag, opgelost zijn. Over een paar maanden zou het Verenigd Koninkrijk zich wellicht meer verenigd kunnen vinden dan een jaar eerder, maar dit is niet zonder risico's aangezien er concessies moeten worden gedaan van alle kanten - DUP, eurosceptische Conservatieven en de nieuwe SNP-leider - om de politieke spanningen op lange termijn goed te verlichten.