Van een kapotte motor een decennium geleden is Zuid-Europa uitgegroeid tot het werkpaard van het post-pandemische Europese herstel. In de toekomst zullen klimaatverandering en inflatie het moeilijk maken voor de toerismegolf om nog veel langer aan te houden. Wat zouden de gevolgen kunnen zijn en wat zijn mogelijke oplossingen om deze landen te helpen herstellen? Onze experts vertellen je er alles over in onze studie, die je kunt downloaden in de linker kolom.
Na te zijn ingestort als gevolg van reisbeperkingen om Covid-19 te bestrijden, keren het aantal toeristen nu terug naar pre-pandemische niveaus in heel Europa, waarbij mediterrane landen des te meer profiteren. Van een kapotte motor een decennium geleden is Zuid-Europa uitgegroeid tot het werkpaard van het post-pandemische Europese herstel. In 2021-2023 waren Italië, Spanje, Griekenland en Portugal consequent goed voor tussen een kwart en de helft van de groei van het BBP van de EU. In de toekomst zullen klimaatverandering en inflatie het moeilijk maken voor de toerismegolf om nog veel langer aan te houden. Tegelijkertijd leidt de afhankelijkheid van toerisme tot een minder productieve beroepsbevolking. Met een ernstige demografische crisis voor de boeg, is dit een luxe die Italië zich niet kan veroorloven. Kunstmatige intelligentie, vrouwen en migratie: al deze hefbomen zullen nodig zijn om de groei te ondersteunen en te voldoen aan de terugkerende fiscale regels van de EU.
De groeiende rol van toerisme in Zuid-Europa
De EU heeft een recordzomer achter de rug, met het aantal overnachtingen in toeristische accommodaties dat het hoogste niveau in een decennium bereikte (1 198 miljoen in H1 2023, d.w.z. +1,3% vergeleken met H1 2019).
Hoewel inflatie en stijgende reiskosten zwaar wegen op de portemonnee van consumenten, blijven huishoudens bereid om geld uit te geven aan reizen in vergelijking met andere uitgaven. Als gevolg van deze toeristenstroom, maar ook van stijgende prijzen, met name voor transport, steeg de omzet van toeristische activiteiten in het tweede kwartaal van 2023 gemiddeld met 30% ten opzichte van het tweede kwartaal van 2022, en met 25% vergeleken met 2019. De verwachting is dat het herstel van het toerisme een centrale rol zal spelen in de groeiveerkracht van Zuid-Europa, waarvan de economieën bijzonder afhankelijk zijn. De sector is goed voor meer dan 10% van het BBP van landen in deze regio en is een belangrijke bijdrager aan de werkgelegenheid, gezien het een arbeidsintensieve sector is.
Lange-termijnvalkuilen
Vooruitkijkend is het niet duidelijk of de toerismegolf genoeg brandstof heeft om een protagonist te blijven in het Europese groeiverhaal. Meerdere risico's (macro-economisch, financieel, sociaal en politiek) blijven op wereldschaal bestaan. In een wereld van inflatie zal het voor Zuid-Europa moeilijk zijn om kosteneffectief te blijven ten opzichte van opkomende bestemmingen in de opkomende wereld. Klimaatverandering heeft met name impact op de regio's van Zuid-Europa, die regelmatig worden blootgesteld aan hoge temperaturen tijdens de zomer.
Aan de andere kant leidt de afhankelijkheid van Zuid-Europa van toerisme tot een aanzienlijke verstoring op het gebied van productiviteit in vergelijking met de rest van Europa. Activiteiten gerelateerd aan toerisme worden gekenmerkt door een zwakkere beroepsbevolking met een lagere opleiding en meer precaire werkgelegenheid.
Italië zal te maken krijgen met toenemende arbeidstekorten, precies op het moment dat de EU-fiscale regels weer van kracht worden
De kwestie van productiviteit is van het grootste belang voor Italië, waar de bevolkingsafname betekent dat arbeidstekorten blijvend zullen zijn. Tegen 2040 zal de beroepsbevolking van Italië naar verwachting met 11,7% krimpen, tegenover 2,4% in Frankrijk, 4,1% in Spanje en 4,9% in Duitsland. Coface schat dat de demografische crisis het groeipotentieel van het Italiaanse BBP al tegen 2025 bijna kan halveren. Dit is van cruciaal belang nu de EU-fiscale regels weer in werking treden, omdat elke belemmering voor de groei een obstakel zal zijn voor de vermindering van de schuld. Daarom vormt bevolkingsafname een risicofactor voor de fiscale duurzaamheid.
Het onbenutte potentieel van Italiaanse vrouwen
Op korte termijn is de meest realistische manier om dit te vermijden, door de werving van vrouwen op de arbeidsmarkt sterk te versnellen, zoals Spanje deed in de jaren 1990-2000. Slechts 55% van de vrouwen in Italië heeft een formele baan, tegenover 70% in Spanje. Italië moet ongeveer 1 miljoen vrouwen aan zijn beroepsbevolking toevoegen en de groei van de productiviteit verhogen tot een jaarlijkse 0,5% als het wil voldoen aan de fiscale verplichtingen die zijn voorgesteld aan de EU in de begroting van 2024 (en impliciet in de EU-fiscale regels).
Als beleidsmaatregelen gericht op werkgelegenheid van vrouwen en productiviteit ondermaats presteren, zal er een grotere behoefte zijn aan buitenlandse werknemers, met een grotere rol voor minder gekwalificeerde arbeid. Tussen 2011 en 2021 nam het aantal werknemers met een universitaire opleiding toe met 35%, terwijl het aantal werknemers zonder universitaire diploma met 6% afnam.
A.I. en bevolkingsafname: een perfecte match?
Zelfs als Italië erin slaagt om de participatie- en vruchtbaarheidscijfers van zijn buurlanden te evenaren, zal het slechts een kwestie van jaren zijn voordat het demografische probleem opnieuw de kop opsteekt. Elke langetermijnoplossing voor bevolkingsafname zal grote efficiëntiewinsten vereisen. Als A.I. snel genoeg wordt aangenomen, toont het grote potentie om de productiviteit duurzaam te verhogen, misschien genoeg om het demografische probleem te compenseren.
Omgekeerd, als de zorgen over door A.I. gedreven banenverlies werkelijkheid worden, dan kan een dalende bevolking helpen om het daaropvolgende werkloosheidsprobleem te verlichten.
1 en 2 Bron: Eurostat
3 Een recente enquête van ETC onthult dat terwijl weersomstandigheden de belangrijkste factor blijven die door Europese reizigers wordt overwogen bij het kiezen van hun reisbestemming, 14% van de respondenten ook extreme weersomstandigheden noemde als een aanvullende zorg, d.w.z. 7% meer dan in de enquête van mei 2023.
4 Italië, Spanje, Griekenland en Portugal
Download de volledige publicatie voor een diepgaande analyse.
