De algemene verkiezingen van mei 2023 vormden een kantelpunt in het economisch beleid van Turkije, waar meer orthodoxe maatregelen werden goedgekeurd om eerdere uitwassen in te perken. Denk maar aan de negatieve reële rentevoeten en de sterke ontwaarding van de Turkse lira. De lokale verkiezingen in maart 2024 versterkten die strategie: de financiële voorwaarden werden verder verstrengd om de economie te stabiliseren, de inflatie onder controle te houden en de macro-economische bases van het land te consolideren.
Ontwaarding van de Turkse lira en export
In 2021 voerde Turkije het Turkish Economic Program (TEP) in om de productie, de investeringen, de tewerkstelling en de export te stimuleren. In die optiek verlaagde de Centrale Bank de referentierentevoet van 19 % naar 8,5 % tussen september 2021 en mei 2023. Daardoor daalde de Turkse lira met zowat 60 % in waarde ten opzichte van de dollar. Ook de inflatie nam een hoge vlucht en bereikte in oktober 2022 85,5 %, tegenover 19,3 % in augustus 2021.
Hoewel het TEP bedoeld was om nieuwe impulsen te geven, had de ontwaarding van de munt niet het verhoopte effect op de handelsbalans. De Turkse export steeg weliswaar met 13,4 % tussen 2021 en 2023, maar de import nam met 33 % toe, waardoor het handelstekort groeide en in 2023 106 miljard dollar bedroeg (9,5 % van BBP). En dat tegenover 46 miljard in 2021 (6 % van het BBP).
Het effect van negatieve reële rentevoeten op bedrijven
Door de periode van de negatieve reële rentevoeten konden Turkse bedrijven aanspraak maken op goedkope kredieten die hun activiteiten – ondanks de sterke inflatie – stimuleerden. Sterk gekapitaliseerde bedrijven die hun prijzen konden handhaven, haalden een enorm voordeel uit die situatie, aangezien hun marges stegen en de stijgende kosten op de consument werden verhaald.
Hoewel productie- en de loonkosten ontspoorden (+270 % hogere loonkosten tussen 2021 en 2023), vrijwaarden de lage rentevoeten de rentabiliteit van bedrijven.
Terugkeer naar een orthodox politiek beleid
Vanaf juni 2023 voerde de Turkse regering een meer orthodox beleid door met name een verhoging van de referentierentevoet bij de Centrale Bank (van 8,5 % naar 50 %) en het optrekken van de rentevoeten op commerciële leningen naar 70 %. Die koerswijziging zou op middellange termijn voor een nieuw economisch evenwicht moeten zorgen.
Die koerswijziging zou op middellange termijn voor een nieuw economisch evenwicht moeten zorgen. In 2024 voorzien de economische prognoses in een reële groei van het BBP met3 % én in een geleidelijke daling van de inflatie tot 43 % tegen het einde van het jaar. Het tekort op de handelsbalans dat tussen de eerste maanden van 2023 en 2024 al met 14 miljard dollar zakte, zou moeten blijven dalen en het land meer politieke stabiliteit moeten gunnen.
Turkse bedrijven die zich aan de nieuwe financiële omstandigheden kunnen aanpassen en voordeel halen uit het herstel van de buitenlandse vraag – en uit regionale projecten als de Middle Corridor (die Europa met Azië moet verbinden via de Kaukasus en de Kaspische Zee) – kunnen uitgaan van een duurzame en stabiele groei op lange termijn.
